In het Saxion lectoraat Ethiek & Technologie werken we aan tools, zowel voor Maatschappelijk Verantwoord Innoveren als voor onderwijs en professionalisering op het gebied ethiek en techniek. We maken daarvoor onder andere gebruik van de Product Impact Tool (Dorrestijn 2012; 2020; Dorrestijn & Eggink 2014). We ontwikkelen nieuwe werkvormen, zoals een Ethical Readiness Check. We inventariseren en gebruiken andere, elders ontwikkelde tools, bijvoorbeeld CTA-Toolbox (Schulze-Greiving, Konrad), waarmee we een samenwerking hebben. Met een integraal pakket van tools voor onderzoek en interventies maken we Maatschappelijk Verantwoord Innoveren praktisch. Deze methodiek noemen we een Ethisch paralleltraject voor innovaties.
In onze visie zou ethiek tijdens het gehele traject van innovatie een integraal onderdeel moeten zijn. Omdat daarvoor niet altijd de expertise, interesse, tijd, of de juiste mensen beschikbaar zijn, is dat niet volledig haalbaar. Om toch zover mogelijk te komen met de integratie van ethiek pogen we een reeks activiteiten en tools beschikbaar te maken die in de verschillende fasen van een innovatietraject uitgevoerd kunnen worden.
Als we een technisch ontwikkelproces weergeven in een aantal stappen, dan laten we parallel daaraan een traject van ethische reflectie meelopen. Daarbij laten we dit ethisch traject vroeg beginnen en lang doorlopen. Voorafgaand aan de technische ontwikkeling verbreden we de probleemstelling met onderzoek naar maatschappelijk draagvlak. En voorbij de technische ontwikkeling volgt onderzoek naar de effecten van de technologie eenmaal in de samenleving.
Met deze insteek van een “paralleltraject” streven we waar mogelijk naar ethische bijsturing van innovaties binnen een ontwikkeltraject. Maar ook als dat niet lukt garandeert deze insteek dat er altijd ruimte voor ethische reflectie over een innovatie blijft. Leidt ethische reflectie niet tot een “beter” product op de korte termijn, dan draagt het wel bij aan ethische professionalisering in de organisatie met effecten op langere termijn.
De Product Impact Tool kan in de verschillende fases gebruikt worden: voor anticiperen op impact, het ontwerpen van impact en het evalueren van impact.
De Ethical Readiness Check en de Ethische stakeholder-dialoog worden vanuit het Saxion lectoraat Ethiek & Technologie ontwikkeld.
Bestaande tools van elders kunnen ook toegepast worden in een ethisch paralleltraject.
S. Dorrestijn (2012), The design of our own lives: Technical mediation and subjectivation after Foucault. Enschede: University of Twente (PhD thesis). download
S. Dorrestijn & W. Eggink (2014), Product Impact Tool Workshop: Mastering Affect and Effect in Human-Product Relations. In: Salamanca, J., Desmet, P., Burbano, A., Ludden, G., Maya, J. (Eds.). Proceedings of the Colors of Care: The 9th International Conference on Design & Emotion. Bogotá, October 6-10, 2014 (pp. 467-469). Bogotá: Ediciones Uniandes. download
S. Dorrestijn (2020), A Tool for the Impact and Ethics of Technology: The Case of Interactive Screens in Public Spaces. In Heather Wiltse (Ed.), Relating to Things: Design, Technology and the Artificial (151-172). London & New York: Bloomsbury. download draft · publisher website